Na wstępie należy rozróżnić dwa różne materiały często określane określeniem - trawertyn:
Trawertyn – porowata skała osadowa, odmiana martwicy wapiennej w której skład wchodzą w głównej mierze kalcyt i aragonit, zwykle koloru białego z uwarstwieniami koloru żółtego lub czerwonego. Występuje również w Polsce w okolicach Krzeszowic, Krakowa, w Tatrach i na Podhalu. Jest to ekskluzywny i kosztowny ozdobny materiał wykończeniowy do wnętrz używany w budownictwie. Był znany jako alabaster egipski i wykorzystywany już w starożytnym Egipcie głównie do wyrobu waz i posągów. 
Trawertyn – tynk dekoracyjny, to ekskluzywny materiał wykończeniowy oparty na bazie naturalnych spoiw wapiennych i proszku marmurowego stosowany zarówno we wnętrzach pomieszczeń jak i na zewnątrz, najczęściej do dekoracji: ścian, sufitów, obudów kominków, kolumn itp. Ze względu na odporność takiej powłoki na grzyby i pleśnie, a także na jej zdolność dyfuzji wilgoci z podłoża może być wykorzystywana w kuchniach, łazienkach. Powłoki nim wykonane skutecznie imitują naturalny trawertyn wraz z jego oryginalną strukturą czyli ubytkami i wżerami. Materiał ten składa się najczęściej z naturalnych spoiw wapiennych, kruszyw marmurowych i dolomitów. Po wykonaniu powłoki zabezpiecza się ją specjalnym woskiem lub dedykowanym lakierem. Do zabezpieczenia powłok znajdujących się na zewnątrz stosuje się odpowiedni środek impregnujący , których chroni je przed niekorzystnym wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych. W niniejszym instruktażu skupimy się właśnie na trawertynie w formie tynku dekoracyjnego.
Jak prawidłowo wykonać pokrycie z trawertynu?
UWAGA! Niniejszy instruktaż został sporządzony na przykładzie trawertynu włoskiej firmy Colorificio GIOLLI tzw. trawertynu mokrego (gotowego do użycia) - TRAVERTINO . Ze względu na mnogość różnych dostępnych na rynku produktów, przedstawione informacje mogą odbiegać od zalecanych przez danego producenta sposobów aplikacji. Przed przystąpieniem do pracy prosimy o zapoznanie się z kartą techniczną danego produktu udostępnioną przez producenta i dostosowania przedstawionej instrukcji do zaleceń producenta.
OBEJRZYJ KRÓTKI FILM INSTRUKTAŻOWY
Niezbędne materiały i narzędzia do wykonania pokrycia z trawertynu:
- GIOLLI - FONDO R (podkład gruntujący pod tynk dekoracyjny z piaskiem kwarcowym - w ilości adekwatnej do pokrywanej powierzchni);
- GIOLLI - TRAVERTINO tynk dekoracyjny – trawertyn ( w ilości adekwatnej do pokrywanej powierzchni);
- GIOLLI - IL DUCALE przecierka do trawertynu + odpowiedni pigment ( w ilości adekwatnej do pokrywanej powierzchni);
- narzędzia i materiały: folia malarska, taśma malarska, pędzel, paca wenecka, wałek, 2 gąbki.
Przed przystąpieniem do przygotowania powierzchni, należy zabezpieczyć folią i taśmą malarską miejsca sąsiadujące z powierzchnią na którą będziemy docelowo aplikować trawertyn. Wszystkie elementy które znajdują się na wybranej powierzchni i dają się zdemontować, demontujemy. Te których nie możemy usunąć oklejamy taśmą malarską w taki sposób aby zostawić ok. 1 mm luzu na warstwę trawertynu.
Położenie trawertynu rozpoczynamy od odpowiedniego przygotowania podłoża. Podłoże gruntujemy odpowiednio rozcieńczonym gruntem akrylowym ACRILFIX ( typowo 1 litr gruntu do 3 litrów wody ) a po jego wyschnięciu malujemy podkładem z piaskiem kwarcowym Fondo R rozcieńczonym dodatkiem 25-30% wody.
Na tak przygotowanym podłożu możemy rozpocząć nakładanie trawertynu. Przed rozpoczęciem nakładania trawertyn należy dokładnie wymieszać w opakowaniu. W zależności do wzoru i miejsca aplikacji trawertyn można położyć w jednej lub w dwóch warstwach. Należy pamiętać, że w pomieszczeniach wilgotnych, niezależnie od wzoru, zalecane jest położenie trawertynu w dwóch warstwach. Przy stosowaniu na zewnątrz zawsze należy nałożyć trawertyn w dwóch warstwach.
Jeżeli nakładamy materiał w dwóch warstwach to pierwszą warstwę nakładamy za pomocą pacy weneckiej na gładko i pozostawiamy do wyschnięcia. Kolejną warstwę nakładamy po całkowitym wyschnięciu pierwszej warstwy.
Gdy wykonujemy efekt w jednej warstwie to pierwsza warstwa będzie warstwą docelową na której wykonamy wzór. Przy wzorze wykonywanym w dwóch warstwach druga warstwa będzie warstwą na której wykonamy wzór.
Wykonanie wzoru za pomocą szczotki
Trawertyn nakładamy za pomocą pacy weneckiej na gładko, na grubość ziarna. W mokrym materiale wykonujemy wzór za pomocą szczotki do trawertynu starając się „rozsuwać” materiał. Po wykonaniu wzoru pozostawiamy materiał do momentu aż nieco wyschnie ( właściwym momentem jest ten gdy po dotknięciu powierzchni materiału palcem, materiał jest jeszcze wilgotny ale przestaje brudzić ).
Podeschnięty materiał zaczynamy przegładzać pacą, początkowo delikatnie, następne nieco dodając siły aż do momentu gdy uzyskamy pożądaną gładkość powierzchni. W trakcie przegładzania część wzoru zrobionego szczotką może ulec zatarciu. Należy ten fakt uwzględnić w czasie tworzenia wzoru. Gdyby jednak zatarcie wzoru było zbyt mocne, to na tym etapie możemy jeszcze za pomocą szczotki wzór poprawić. Po poprawianiu wzoru powierzchnię trawertynu należy ponownie przegładzić pacą. Gdy uzyskamy wzór który nam odpowiada pozostawiamy całość do wyschnięcia.
Wykonanie wzoru za pomocą pacy
Podobnie jak w przypadku wykonania wzoru za pomocą szczotki, rozpoczynamy od nałożenia trawertynu na gładko, na grubość ziarna. Następnie pozostawiamy materiał do podeschnięcia ( do momentu gdy powierzchnia materiału będzie wilgotna ale przestaje brudzić palec przy dotknięciu ). Wtedy rozpoczynamy wykonanie wzoru poprzez drapanie powierzchni rantem pacy. Po wykonaniu wzoru powierzchnię trawertynu przegładzamy pacą aż do momentu uzyskania odpowiednio gładkiej powierzchni trawertynu. Następnie pozostawiamy materiał do całkowitego wyschnięcia.
Uwaga! Do wykonania wzoru można użyć innego narzędzia niż paca. Może to być np. szpachelka, metalowe mieszadło, nóż do tapet itp. Niezależnie od użytego narzędzia sposób wykonania będzie taki sam.
Wykonanie fug/ płytowanie
Czasami zachodzi potrzeba wykonania efektu imitującego powierzchnię wykonaną z bloczków lub płyt z trawertynu. W takim przypadku musimy wykonać imitację fug.
Niezależnie od użytego narzędzia do wykonania wzoru, oraz od tego w ilu warstwach wykonujemy trawertyn, wykonanie fug/płytowania przebiega podobnie. Do wykonania używamy albo taśmy malarskiej ( wyklejamy wzór na podłożu przed nałożeniem materiału) albo ostrego narzędzia ( wycinamy wzór w wilgotnym materiale ). W przypadku użycia taśmy malarskiej należy pamiętać, żeby jej nie zerwać w trakcie nakładania materiału. W miejscach których pokrywamy taśmę trawertynem należy to robić z wyczuciem ( tak aby uniknąć zerwania taśmy ) i w miarę możliwości nakładać i przegładzać materiał wzdłuż naklejonej taśmy a nie w jej poprzek.
Jeżeli pozostawiamy trawertyn w kolorze masy, to ostatnim etapem pracy będzie jego zaimpregnowanie. Do impregnacji trawertynu wykorzystujemy paro przepuszczalny impregnat Idrorepellente Silossanico 092L. Impregnat nakładamy za pomocą pędzla unikając powstawania zacieków.
Barwienie trawertynu
Typowo trawertyn występuje w kolorze białym ale istnieje możliwość jego barwienia. Barwienie możemy wykonać w masie tj. zabarwić trawertyn w opakowaniu przed jego nałożeniem lub po wykonaniu wzoru na ścianie. Barwienie w masie pozwala uzyskać kolor mniej więcej jednorodny. Niewielkie, ale widoczne różnice w kolorze materiału pomiędzy powierzchniami gładkimi a wżerami będą rezultatem odmiennego wykończenia powierzchni.
Przebarwianie trawertynu po wykonaniu wzoru na ścianie pozwala uzyskać kolorystykę powierzchni o większej różnicy odcieni i daje możliwość zabarwienia powierzchni na kilka kolorów. Przebarwianie trawertynu najczęściej wykonuje się przy pomocy tzw. przecierek ( farb półkryjących których stopień krycia zależy od grubości powłoki i stopnia rozcieńczenia ).
Do wykonania przebarwienia trawertynu przecierką będą potrzebne:
- przecierka bezbarwna Il Ducale
- przecierka Il Ducale w kolorze którym chcemy przebarwić trawertyn
- niewielka gąbka lub zmywak w jasnym kolorze do nakładania przecierki ( ewentualnie może być też niewielki pędzel )
- sztywna gąbka do zmywania nadmiaru przecierki z powierzchni trawertynu ( również w jasnym kolorze )
- wiadro z czystą wodą do płukania gąbki
W tej metodzie przebarwianie trawertynu rozpoczynamy od zaimpregnowania powierzchni materiału. Do tego celu używamy nie barwionej przecierki Il Ducale którą nakładamy (najlepiej za pomocą gąbki ) w ten sposób, aby pokryć gładkie fragmenty tynku a pominąć wżery. Po pokryciu powierzchni materiału bezbarwną przecierką pozostawiamy całość do wyschnięcia.
Po całkowitym wyschnięciu powierzchni możemy przystąpić do barwienia docelowym kolorem.
W tym celu używamy przecierki Il Ducale zabarwionej na odpowiedni kolor. Przed przystąpieniem do pracy przecierkę rozcieńczamy dodatkiem wody ( minimum 10% ) i dokładnie mieszamy.
Następnie rozpoczynamy nakładanie przecierki we wżery. Do tego celu najlepiej użyć zmywaka w jasnym kolorze, pędzla lub niewielkiej gąbki. Staramy się nanieść przecierkę do wżerów i jak najmniej zabarwić gładkie powierzchnie. Następnie, bezpośrednio po nałożeniu przecierki ( należy uważać aby przecierka nie zaczęła zasychać ), za pomocą wilgotnej gąbki przecieramy powierzchnię trawertynu starając się usunąć przecierkę z gładkich powierzchni jednocześnie pozostawiając ją we wżerach. Powierzchnię trawertynu stopniowo przecieramy aż do usunięcia nadmiaru farby. W trakcie pracy gąbkę płuczemy w wodzie, a nadmiar wody wyciskamy. Gąbka musi być wilgotna, ale nie może być zbyt mokra. Nadmiar wody i jej ewentualne ściekanie z gąbki może spowodować powstawanie zacieków na trawertynie.
Uwaga! W razie zbyt silnego zabrudzenia wody w której płuczemy gąbkę należy ją wymienić na czystą.
W przypadku przebarwiania dużych powierzchni często trzeba to robić fragmentami. W takim przypadku należy zadbać o to, aby poszczególne fragmenty wyglądały podobnie ( tj. aby usunięto nadmiar przecierki w zbliżonym stopniu ). W przypadku wstąpienia różnic w kolorze poszczególnych fragmentów, można całość przetrzeć gąbką zwilżoną wodą w której ją płukano, co ujednorodni powierzchnię.
Po zakończeniu pracy pozostawiamy tynk do wyschnięcia. Jeżeli po wyschnięciu powierzchni efekt końcowy nie jest zadowalający to proces przebarwiania możemy powtórzyć. Jeżeli barwimy trawertyn na kilka kolorów, to zalecamy wybarwienie każdego koloru oddzielnie.
W przypadku przebarwiania powierzchni trawertynu za pomocą farb metalicznych lub gdy przebarwiamy trawertyn przy użyciu przecierek i farb metalicznych, proces barwienia zazwyczaj wygląda nieco inaczej i jest zależny od efektu który chcemy uzyskać.
Jeżeli przebarwiamy trawertyn na elewacji, to po zakończeniu przebarwiania zalecane jest dodatkowe zaimpregnowanie powierzchni impregnatem Idrorepellente Silossanico. W zastosowaniach wewnętrznych impregnacja po przebarwianiu przecierkami nie jest konieczna.